Vulva’s, een instrument tot vrouwelijke ‘empowerment’

Magaly Pirotte van SEX-ED +, onafhankelijk onderzoekster, bezocht GAMS België en maakte tien afgietsels van vulva’s van vrouwen die een vrouwelijke genitale verminking ondergingen in het kader van een uitwisselingsproject gefinancierd door Wallonie-Bruxelles International-Québec. Het Centre Médical d’Aide aux Victimes de l’Excision (CeMAViE) van het Sint Pietersziekenhuis, GAMS België en SEX-ED + werkten samen om reproducties van uitwendige genitaliën te maken. Het doel daarvan? De creatie van een encyclopedie aan instrumenten om de realiteit van vrouwen die vrouwelijke genitale verminking (VGV) ondergingen beter te begrijpen en hen beter te ondersteunen. Dit is een wereldprimeur! We blikken terug op deze ervaring met onderzoekster Magaly Pirotte en Fabienne Richard, directeur van GAMS België en verloskundige bij CeMAVIE.

Magaly Pirotte bracht enkele dagen door in de Belgische hoofdstad om mallen te maken van de vulva’s van vrouwen die VGV ondergingen. Magaly is onafhankelijk onderzoekster en houdt zich al vijftien jaar bezig met seksuele voorlichting en seksuele en reproductieve gezondheid. Met het project SEX-ED + creëert zij educatief materiaal dat de diversiteit van de genitale anatomie presenteert. Het is haar wens om bij te dragen aan de evolutie van het discours over seksualiteit om het inclusiever te maken en de diversiteit van lichamen, identiteiten en ervaringen te respecteren, zodat reflecties en praktijken worden gevoed om een anti-onderdrukkende en emanciperende seksuele opvoeding te bevorderen.

“We moeten stoppen met het voorstellen van hypergestandaardiseerde instrumenten waarbij we alleen over voortplanting en ziekten praten. Dit soort gereedschap zet ons vast in een bepaalde manier van praten over seksualiteit.”

Odile Fillod’s 3D clitoris: één van de triggers

Na jaren als belangenbehartiger bij gezinsplanning te hebben gewerkt, ontdekte Magaly de 3D-clitoris van de Franse onderzoekster Odile Fillod. “Dit instrument betekende een revolutie in de manier waarop we over seksualiteit hebben. Ik gebruikte het zo vaak dat ik er veel brak. Toen kwam ik op het idee om een zachte te maken, zodat hij niet zou breken. ” Tijdens een reis naar Parijs ontmoette ze de onderzoekster en activisten die zich met de kwestie van VGV bezighouden. Magaly kreeg verzoeken om zachte clitorissen te maken die in een vulva konden worden geïntegreerd om vrouwen te begeleiden bij consultaties. “Het SEX -ED + project begon met oefeningen, vergaderingen en de behoefte van de gemeenschappen. In 2018 heb ik me aangemeld bij een programma voor de oprichting van een bedrijf om mijn project te lanceren. Sindsdien ben ik ermee aan de slag,” vertelt de gietkoningin.

De bijeenkomst in Quebec

In januari 2020 ontmoetten Fabienne Richard en Magaly Pirotte elkaar in Montreal tijdens een eerste Wallonië-Brussel Internationale uitwisseling met Bilkis Vissandjée, hoogleraar aan de Faculteit Verpleegkunde, onderzoeker bij l’Institut de recherche en santé publique de l’Université de Montréal (IRSPUM) en RAFIq, le Réseau d’action pour l’égalité des femmes immigrées et racisées du Québec. Fabienne Richard kwam langs voor een koffie in de werkplaats van de onderzoekerster in Quebec en was overweldigd door het onderzoekswerk van Magaly. Ze keerde terug naar België met 3D-modellen en boordevol ideeën.

“Er is geen ondersteunende structuur zoals GAMS België in Quebec.

In Montreal maakte Magaly afgietsels van transgenders, cisgenders en niet-binaire mensen. Toen Magaly de kwestie van vrouwelijke genitale verminking en reconstructie wilde onderzoeken, besefte ze dat er in Quebec -nog (red.)- geen ondersteunende structuur bestond die vergelijkbaar was met GAMS België

“Alleen al het feit dat je publiekelijk erkent dat je wordt uitgesloten is ingewikkeld, en de buurtverenigingen waren er nog niet klaar voor om mij te ontvangen om over het project te praten.”

Magaly nam vervolgens contact op met Franse en Zwitserse partners en met Fabienne Richard omtrent de mogelijkheid om dit project uit te voeren via het uitwisselingsprogramma van Wallonie-Bruxelles International. “Het project kwam heel organisch tot stand, terwijl het voor andere instellingen ingewikkelder was om het op te starten. Ik had dit project nooit kunnen doen zonder de hulp van GAMS België en CeMAViE. We moesten mensen vinden die dicht bij de vrouwen staan en hen kennen,” zegt de onderzoekster.

Empowerment van vrouwen en voortdurende reflectie

De uitvoering van het project werd door COVID vertraagd, maar het gaf tijd om de betrokken vrouwen goed voor te bereiden. Cendrine Vanderhoeven, seksuologe bij CeMAVIE, was verantwoordelijk voor de werving en kon alle fasen van het proces op voorhand in detail uitleggen. Bij GAMS België zocht een co-bemiddelaarster twee vrouwen uit de Somalische gemeenschap. “Het was belangrijk om vrouwen van verschillende achtergronden die verschillende types vrouwelijke genitale verminking ondergingen om de diversiteit van ervaringen en lichamen te laten zien. Ook vrouwen die een clitorale reconstructie of desinfibulatie ondergingen, namen deel aan het project”, legt Fabienne Richard uit.

Magaly Pirotte keerde terug naar Quebec met tien afgietsels in haar koffers. Onze partner scande ze vervolgens in 3D en legde ze vast in een digitale database. Wat de ontwikkeling van instrumenten betreft, bevinden de onderzoekers zich in een bezinningsfase

“We stellen vast dat er geen groot verschil te zien is tussen de afgietsels van vrouwen die VGV wel of niet ondergingen. Op zich is dit een belangrijk resultaat voor vrouwen die denken dat iedereen zal zien dat ze VGV ondergingen. Wij hebben daarentegen drie voorbeelden van afgietsels van clitorale reconstructies met verschillende resultaten. We moeten ook nadenken over het toevoegen van andere media, zoals foto’s, video’s of een podcast om het project te documenteren,”

Tot Magaly’s grote verwondering vroegen bijna alle deelneemsters om een duplicaat van het gipsen resultaat. Sommigen vertelden Magaly zelfs dat ze nooit naar zichzelf hadden gekeken of zichzelf hadden aangeraakt.

“Het proces en de feedback van de vrouwen verliepen heel gunstig. Ze waren erg blij dat ze met een afgietsel van hun vulva konden vertrekken. Veel vrouwen schamen zich voor hun lichaam en denken dat zodra ze hun kleren uittrekken hun partner ‘het’ meteen zal zien. Deze uitkomst kan geruststellend zijn voor zij die omwille van hun VGV geen relatie durven aangaan. Het moment van de afgietsels met Magaly en de betrokkenheid van deze vrouwen was een echte ervaring van vrouwelijke empowerment. Er heerste een mooie vertrouwelijke sfeer waarbij ook veel gelachen werd“, voegt Fabienne eraan toe.

“Er zijn artistieke projecten waarbij de aanpak is om het lichaam van de ander te onthullen, maar het SEX ED + project heeft een aanpak waarbij iedereen eigenaar is van het proces,” legt Magaly uit.

Een encyclopedie van geslachtsdelen?

Magaly heeft al meer dan dertig afgietsels van in 3D beschikbare genitaliën verzameld, opgeslagen op een digitaal platform; ze wachten om online te gaan.

“Mijn droom is dat iedereen die genitaliën uit de database wil afdrukken, dat kan doen. Daarvoor heb ik geld nodig voor mijn onderzoek en de aankoop van materiaal. Ik ben van mening dat dit project door openbare instellingen zou moeten gefinancierd worden ; ik zie seksuele voorlichting als hun verantwoordelijkheid. Er is een echte politieke eis in mijn aanpak. Via het SEX ED + project, is er een verscheidenheid aan educatieve en inclusieve hulpmiddelen, het blijft nu om na te denken over financiering, toegang en verspreiding van 3D afgietsels op het internet,” concludeert de Quebecse onderzoeker.

Wordt vervolgd.

Tekst door Leïla El-Mahi – Photos- Margrit Coppé