Interview met Mariama Bah, projectmanager

Het Community Voices programma bestaat 10 jaar!

Je hebt haar misschien op tv gezien, op de radio gehoord of in de krant gelezen. Deze zomer interviewden we Mariama Bah, een geëngageerde vrouw die zich bekommert om vrouwelijke genitale verminking. Sinds januari 2022 is zij verantwoordelijk voor de Community Voices. Haar strijd gaat echter veel verder terug. Samen maken we de balans op van deze eerste maanden bij GAMS België, van het 10-jarig bestaan van het programma en we blikken terug op een haar persoonlijke reis.

Wat is jouw relatie met GAMS België?

Ik heb een lange geschiedenis met GAMS België. Ik leerde GAMS België kennen als een organisatie die mij hielp om mijn dochters van de besnijdenis te sparen en hen uit mijn land, Guinee, te halen om hen te redden. Toen we hier in België aankwamen, heeft de vereniging ons ook veel geholpen bij onze integratie. Ik nam vaak deel aan de voorgestelde activiteiten, zoals de laatste vrijdag van de maand en de evenementen van 8 maart, en mijn dochters namen deel aan de activiteiten voor de kinderen. Maandenlang was ik hier om de twee weken en dan had ik een pauze omdat ik ook cursussen en opleidingen moest volgen in het kader van mijn integratieproces. Maar ik heb altijd contact gehouden met de leden, vooral met Fabienne Richard, de directrice, die er altijd voor me was in moeilijke momenten. Ik denk ook aan Carolina en Annalisa van de afdeling Brussel en anderen, zoals Halimatou Barry, voormalig coördinator in Wallonië.

Iets meer dan twee jaar geleden nam ik contact op met Fabienne om haar te vertellen dat ik van richting wilde veranderen. Ik heb management gestudeerd in Guinee. Ik heb een masterdiploma, maar ik had moeite om een baan in dit vakgebied te vinden, ook al heb ik mijn gelijkwaardigheidscertificaat behaald. Fabienne raadde me aan contact op te nemen met het Centre Bruxellois d’Action Interculturelle (CBAI), die een tweejarige opleiding tot intercultureel ontwikkelings- en bemiddelingsagent aanbiedt.

Ik vroeg het na, solliciteerde en werd aangenomen. Als onderdeel van de opleiding had ik niet alleen een praktische opleiding, maar moest ik ook stage lopen. Dit leidde me naar het Maison des femmes de Molenbeek, een dienst van de vereniging “mouvement pour le vivre-ensemble: MOVE”, waar ik met een groep vrouwen een project over levensverhalen ontwikkelde. Deze ervaring was heel verrijkend en vergemakkelijkte ook mijn komst naar GAMS. Het viel samen met het moment waarop het ene project eindigde en de functie van Community Voices Officer werd geopend. Ik aarzelde dus niet om te solliciteren. Het ging goed en hier ben ik.

Het is een lange reis waarbij u oorspronkelijk een begunstigde van de diensten van GAMS was voordat u er in dienst kwam. Hoe voelt u zich over deze verandering van perspectief?

Hoewel ik mijn psychologische follow-up elders deed, had ik een sociale follow-up met mijn nieuwe collega, Carolina. Dat was niet onbelangrijk. Toen ik hier aankwam als begunstigde en zag hoe het team werkte, wilde ik met hen samenwerken. Maar op dat moment was die mogelijkheid er nog niet. Omdat de zoektocht naar een baan me ertoe aanzette me te heroriënteren op maatschappelijk werk, heb ik geen moment getwijfeld om te solliciteren. De verandering van status veranderde veel; mijn positie veranderde. Vroeger was ik één van degenen die om hulp vroeg en nu ben ik degene die hulp biedt.

Het feit dat ik eerst begunstigde was, betekent dat ik verzoeken beter begrijp en me gemakkelijker in hun schoenen kan verplaatsen.

Kan u uw taak als leider uitleggen?

Ik ben verantwoordelijk voor de pool “Community Voices”, één van de projecten van GAMS. De co-bemiddelaars die er deel van uitmaken zijn de stemmen van het programma. Het zijn mensen uit de betrokken gemeenschappen: mannen en vrouwen die reeds gesensibiliseerd werden over de kwestie VGV en die het nut en de urgentie van de strijd voor de afschaffing ervan inzien.

Mijn rol bestaat erin de opleiding van de gemeenschapssteunpunten te coördineren, individueel of collectieve acties te voeren en bewustmakings- en voorlichtingsevenementen in hun gemeenschappen te organiseren. Wij vormen hen ook om nieuwkomers die getroffen zijn door VGV te begeleiden, bijvoorbeeld om in de stad met de metro naar een medische afspraak te gaan. Ze kunnen ook gewoon een morele steun zijn of interculturele bemiddeling voorzien.

De co-bemiddelaars kennen hun gemeenschap, weten hoe de culturele codes van communicatie werken. Ze helpen bepaalde situaties met professionals beter te contextualiseren en helpen de begeleide persoon om de Belgische structuren en instellingen, voorgestelde begeleidingen beter te begrijpen.

Dit programma loopt al 10 jaar. Hoe heeft het zich ontwikkeld?

Dit programma bestaat sinds 2012. De vorige collega die sinds 2015 verantwoordelijk was voor de pool van community voices, Seydou, verliet GAMS eind augustus 2020. Toen ik begin 2022 aankwam moest ik veel reorganiseren, maar ik hou van een uitdaging ! Mijn rol is niet alleen het opleiden van de co-bemiddelaars, maar ook het onderhouden van de relatie tussen GAMS en de co-bemiddelaars. Training is continu. Dit betekent dat er elk kwartaal supervisies plaatsvinden en dat er ook geluisterd wordt naar feedback en opmerkingen om de opleiding aan te passen aan de ondervonden moeilijkheden. Het is ook belangrijk dat onze co-bemiddelaars voortdurend worden uitgerust en alle soorten situaties aankunnen.

Nu is de kracht van het project dat we permanente opleiding kunnen aanbieden en banden met vrijwilligers kunnen onderhouden, klopt dat?

Ja, omdat het gemakkelijker is moeilijkheden te melden en evenementen te organiseren. Wij willen dat de steunpunten actiever kunnen deelnemen aan de activiteiten van GAMS. Zij vormen de brug tussen de vzw en de gemeenschappen. Zij doen cruciaal werk om te sensibiliseren en en de boodschap over te brengen dat VGV moet worden afgeschaft en bestreden.

Aanvankelijk begrijpen de vrijwilligers niet altijd de complexiteit van de gevolgen van VGV. Elkeen die door VGV wordt getroffen heeft haar eigen lijdensweg, die erkend moet worden. Dankzij deze opleiding beseffen zij bijvoorbeeld dat bepaalde problemen in hun seksueel leven verband houden met VGV. Dankzij de kracht van de groep is het gemakkelijker om te deconstrueren, om de gevolgen uit te leggen, om concrete voorbeelden te geven die gebaseerd zijn op ervaringen en niet op wat mensen zeggen, en om zo het gevaar waaraan vrouwen worden blootgesteld beter te begrijpen.

Welke moeilijkheden kunnen zich bij de opleiding voordoen?

Het is vooral het ontwaken van de traumatische herinnering. Zelfs in gevallen waarin vrouwen aan hun pijn en trauma hebben gewerkt, kan de opleiding hen wakker schudden en het is soms moeilijk daarmee om te gaan. De psychologische en medische aspecten van de opleiding maken ons bewust van sommige problemen in verband met VGV, en dat kan moeilijk zijn om mee om te gaan.

De andere moeilijkheid is om de verbinding met de ouderen te herstellen. Zoals ik heb uitgelegd, loopt het programma sinds 2012. In sommige gevallen is de relatie verbroken en ook de komst van Covid heeft de zaken gecompliceerd.

We mogen niet vergeten dat dit geen baan in loondienst is, maar acties worden gecompenseerd door een vrijwilligersvergoeding. De co-bemiddelaars moeten, net als iedereen, brood op tafel hebben en dus gebeurt het vaak dat ze, zodra ze een baan hebben gevonden, veel minder beschikbaar zijn. Om al deze redenen is het belangrijk dat de opleiding om de twee jaar wordt vernieuwd om de pool van vrijwilligers in stand te houden en het werk op het terrein voort te zetten.

Het is cyclisch. Ik veronderstel dat sommige mensen, afhankelijk van hun situatie en hun levenspad, op een bepaald moment ook behoefte hebben om zich los te maken van dat deel van hun geschiedenis. Wat denk je?

Ja. Het is niet gemakkelijk om het trauma steeds ter sprake te brengen en bovendien maakt het deel uit van het bevrijdings- en genezingsproces. Tegelijkertijd, als je andere vrouwen helpt om uit hun zwijgen en de moeilijkheden waarmee ze geconfronteerd worden te geraken, kan dat helpen om je eigen trauma onder ogen te zien. Maar het is waar dat het op een gegeven moment normaal is dat sommigen zeggen dat ze hun deel hebben gedaan en dat ze verder moeten. En dan zijn er mensen zoals ik, voor wie het de zin van hun leven is geworden. Daarom zijn er co-bemiddelaars die soms in de sector werken als begeleider in de gemeenschappen. We hebben ook het voorbeeld van Diariou Sow, die ook begunstigde is geweest, een co-bemiddelaar, vervolgens lid van de raad van bestuur en nu is ze voorzitter van GAMS.

Onder de nieuwe rekruten voor 2022 zijn er 27, namelijk 16 voor Brussel en Wallonië en 11 voor Vlaanderen. Waren er nog leuke verrassingen tijdens de opleiding die u met ons wil delen?

Op het einde van de opleiding vroegen wij onze nieuwe rekruten een outreach-project te presenteren. Sommigen van hen hebben projecten ingediend die wij willen ondersteunen en begeleiden. Ik zou de co-bemiddelaars gedurende het hele proces willen steunen. Alle vrijwilligers toonden een indrukwekkende inzet en investering.

Ander goed nieuws: sommige co-bemiddelaars zijn aangenomen als stagiairs voor het Netwerk van gecoördineerde strategieën ter bestrijding van VGV. Er zijn reële vooruitzichten voor samenwerking. Afhankelijk van de activiteiten die bij de GAMS worden voorgesteld, zullen wij nagaan hoe wij onze nieuwe en oude rekruten er meer bij kunnen betrekken.

Als de vrijwilligers zouden vertrekken met een boodschap, wat zou dat dan zijn?

Je zou het ze moeten vragen. Voor mij is het, volgens de feedback die ik heb gehoord, om tot het einde te vechten om deze plaag uit te roeien, om actief deel te nemen aan de strijd voor de afschaffing van vrouwelijke genitale verminking.

Uw wens voor de volgende groepen?

Mijn wens is om vrijwilligers aan te werven die net zo toegewijd en proactief zijn als de klas van 2022. Ik zou ook meer begeleidingen willen organiseren met de betrokken gemeenschappen in samenwerking met de vrijwilligers.

Een datum voor de volgende editie?

Wij zullen ons eerst richten op alle projecten die door onze nieuwe vrijwilligers zijn voorgesteld en de relatie met de vroegere co-bemiddelaars vernieuwen, uitwisselingen tussen de verschillende studenten tot stand brengen alvorens een nieuwe opleiding voor te stellen. We zullen dus tot eind 2023 of begin 2024 moeten wachten op een nieuwe editie, maar ik kan u nu al vertellen dat de inschrijvingslijst lang is.